Drabina do nieba

Konwalia jest obiektem wielu legend, na przykład jej białe drobne kwiaty stały się symbolem Matki Boskiej, nazywane łzami Naszej Pani, inna legenda mówi, że powstała z łez Ewy wygnanej z raju. (...) Znalazła również miejsce na obrazach poświęconych tematyce religijnej. Ułożenie kwiatów przypominało drabinę, dlatego też w średniowieczu mnisi nazywali konwalię „drabiną do nieba”. Mówiono też, że zapach konwalii przyciąga słowiki. [źródło]

Dawno temu w lesie św. Leonarda w Sussex mieszkał straszny smok. Jak na smoka przystało nawiedzał pobliskie miejscowości, porywał dziewice i czynił wielkie spustoszenie. Ludzie z Sussex i okolic w swoim nieszczęściu mieli obrońcę – św. Leonarda, który był kowalem i mieszkał w lesie. Przez lata było słychać wycie smoka i brzęk stali, kiedy walczyli ze sobą na polanie. Przyszedł czas, że smok został pokonany, ale zginął także Leonard. Od tego czasu nikogo nie ugryzła w lesie żmija. Słowiki śpiewały cichutko, aby nie zakłócić snu świętemu, a jeżeli na ziemię spadły krople krwi dobrego człowieka, wyrastały w tym miejscu konwalie i rosną tam do dnia dzisiejszego. [źródło]

Chińska medycyna ludowa korzeń i ziele konwalii stosowała już w starożytności do leczenia schorzeń naczyniowo-sercowych (pod nazwą 'liń-lań'). W Europie już w średniowieczu leki z konwalii stosowane były w chorobach serca, epilepsji i bólach. W XVI wieku napary z kwiatów konwalii majowej w wodzie stosowano w celu złagodzenia skazy moczanowej. Napary w winie stosowano dla poprawienia pamięci oraz łagodzenia stanów zapalnych oczu. Lekarstwa te ceniono tak, że nazywano je „złotą wodą” i trzymano w złotych lub srebrnych naczyniach. Tworzenie leków w czasach elżbietańskich traktowano jak praktyki iście magiczne. Jedna z recept zaleca:

„Włóż kwiaty konwalii do szklanicy i postaw ją dokładnie zamkniętą na szczycie mrowiska na jeden miesiąc. Po tym czasie znajdziesz tam likwor, który użyty uciszy boleść spowodowaną przez podagrę.” - Gerard
W Rosji sokiem z kłącza konwalii dziewczęta nacierały sobie policzki, aby nabrały rumieńców. W lecznictwie ludowym kłącza i jagody stosowano dawniej przy leczeniu padaczki, kwiatów używano jako środka przeczyszczającego, wewnętrznie zażywano ziele przeciw skurczom. Sproszkowane kwiaty w formie tabaki zażywane były przeciw chronicznym katarom i przeziębieniom. Ziele stosowano także w puchlinie wodnej i przy zarobaczeniu. (...) Do naukowej medycyny europejskiej wprowadził konwalię profesor Siergiej Botkin w roku 1881. [źródło]

W XV i XVI wieku roślinę nazywano Lilium convallium, czyli lilia z doliny (łac. convállis = głęboka, otoczona górami dolina). Nazwa ta była tak popularna, że przetrwała do dziś w języku angielskim jako Lily of the Valley. Ponieważ jednak mylono ją z Lilium candidum – lilią białą, Linneusz tworząc nazwę naukową nawiązał do okresu kwitnienia rośliny i wprowadził nazwę Convallaria majalis.(...) Gatunek ten posiada wiele nazw zwyczajowych i ludowych: konwalia leśna, lanusz, lanka, lanuszka, końska grzywa (nazwa ludowa z okolic Olkusza), lilia podobna, gładysz, konwalilia, konwalyja majowa, kokoryczka, lanysz, majówka, padolna (...). Nazwa „konwalia” w języku polskim pierwszy raz spośród zachowanych źródeł użyta została w Zielniku Syreniusza (1613), a nazwa „konwalia majowa” – przez Pacewicza R. w wydanej w 1867 w Warszawie publikacji pt. Botanika treściwie zebrana dla młodzieży (...). [źródło]

Innymi nazwami regionalnymi konwalii są: glistnik, konwalia wonna, konwallia, majówka podobna, śmietannik [na podstawie: klik]

W XIX wieku uważano powszechnie, że konwalii „woń serce, mózg i wnętrzności posila”. Taką informację znalazłam w książce „Zielnik czarodziejski to jest zbiór przesądów o roślinach” Józefa Rastafińskiego z 1893 roku. 

A oto lista, na co jeszcze konwalia miała pomagać (cytat z tej samej książki z XIX wieku):

„Naprawia złą pamięć

Posila serce

Zażywana raz w tygodniu chroni od apopleksji

Konających wskrzesza

Kwiat służy głowie i sercu

Ocet na głowę nalany leczy początki manii
Wódka pomocna na mdłości serca”. [źródło]

O zastosowaniach konwalii w zielarstwie można poczytać na blogu zielarz.

W Europie konwalię uważano za kwiat szczęścia, pomyślności i młodości. Jest symbolem czystości i skromności, i jako taki używany jest w bukietach panien młodych (...) W ikonografii chrześcijańskiej jest jednym z kwiatów poświęconych Marii z Nazaretu. Białe kwiaty mają symbolizować jej miłość i niewinność. (...) W symbolice kwiatów konwalie oznaczają nieśmiałość, są kwiatami młodych i zakochanych. W astrologii przypisano konwaliom znaczenie magiczne i uznano je za szczęśliwe zwłaszcza dla urodzonych pod znakiem Raka. [źródło]

Była również symbolem wiedzy i sztuki medycznej: na jednym z portretów Mikołaj Kopernik (który był również znanym medykiem) trzyma w ręku właśnie konwalie. Anna Wazówna (siostra Zygmunta III Wazy) założyła w Golubiu-Dobrzyniu ogród, w którym hodowała rośliny lecznicze, w tym i konwalię. [źródło]

Przed pierwszą niedzielą maja we Francji zbierano w lesie konwalie i zdobiono nimi okna i drzwi domów. W kraju tym jest też tradycyjnie sprzedawana na ulicach w dniu 1 maja – w święto konwalii (j. franc. la fête du muguet), podczas którego członkowie rodzin obdarowują się wzajemnie bukietami tych kwiatów. Tradycję tę także z terenu Niemiec ilustruje obraz niemieckiego malarza Franza Winterhaltera zatytułowany 1 maja 1851. W Niemczech podczas kwitnienia konwalii urządzano w lasach festyny ludowe, podczas których wrzucano kwiaty konwalii do ognisk jako ofiarę dla bogini wiosny.  [źródło]

W dniu 1-ego maja, Francuzi ofiarują sobie kwiaty (fleurs) – konwalie (muguet). (...) Francuzi wierzą, że jest to coś co przynosi szczęście (un porte-bonheur) na najbliższy rok.

(...) Tradycja wręczania konwalii pochodzi z Renesansu (Renaissance): 1-ego maja, na wsi powszechnie używało się gałęzi do odpędzenia przekleństwa zimy (la malédiction de l’hiver). W 1560 roku, król Charles IX po raz pierwszy zauważył zwyczaj ofiarowywania sobie konwalii w Drôme. Ten gest (ce geste) bardzo mu się spodobał i następnego roku ofiarował swoim damom dworu konwalie.

W dniu 1-ego maja 1900 roku, podczas święta, najwięksi krawcy wpadli na pomysł ofiarowania konwalii swoim klientkom. Gest ten stał się tradycją (une tradition).

W 1941 roku Pétain ustanowił dzień 1-szego maja świętem pracy (fête du Travail). Ofiarować konwalię znaczy życzyć szczęścia, ale także pracy dla wszystkich (du travail pour tous). Z tej okazji, w dniu 1-ego maja, można sprzedawać konwalie na ulicach bez formalności i podatków (sans formalités ni taxes). [źródło]

W Polsce również wprowadzono w ostatnich latach święto konwalii - 12 maja. Zbiega się ono z Dniem Przedszkolaka, a delikatny, mały kwiat ma symbolizować małe dziecko, powierzone opiece placówek przedszkolnych. Dodatkowo konwalia odzwierciedla skromność, czystość, szczerość i dobroć małego dziecka. [źródło]

O konwalii, będącej narodowym kwiatem Finlandii, a także występującej w "mieście majowych kwiatów”, herbach miast,  na monetach, w sztuce, piosence, literaturze można przeczytać na stronie [źródło].

Na koniec piękny cytat z konwalią w tle [Katarzyna Grochola, Podanie o miłość]:

Jej śmiech roznosił się w powietrzu jak zapach konwalii. Świat wydawał się lepszy...

Pamiętam, że co roku 15 maja przynosiłam M. bukiecik konwalii. Był to Jej szczęśliwy kwiat. Niestety, nie pamiętam, jak się śmiała, ale na pewno świat wydawał się wtedy lepszy. O niebo lepszy...